Początki i dzieciństwo
Kazimierz Deyna urodził się 23 października 1947 roku w Starogardzie Gdańskim, jako piąte dziecko w rodzinie Jadwigi z domu Sprengel (ur. 29 kwietnia 1917, zm. 6 marca 1981) i Franciszka Deyny (ur. 28 października 1911 w Osieku, zm. 18 lutego 1976). Rodzina mieszkała przy ulicy Lubichowskiej 86. Ojciec pracował fizycznie w Starogardzkiej Spółdzielni Mleczarskiej, matka zajmowała się domem i wychowywaniem dzieci.
Kazimierz wychowywał się w dużej rodzinie. Miał ośmioro rodzeństwa: Irenę, Henryka, Franciszka, Teresę, Elżbietę, Marię, Jadwigę i Barbarę oraz przybraną siostrę Wandę – siostrzenicę ojca, której rodzice zginęli podczas II wojny światowej. Najstarsze dzieci urodziły się jeszcze w czasie wojny, pozostała szóstka – już po jej zakończeniu.
Sportowe zainteresowania zaszczepili mu starsi bracia i siostra Teresa. Brat Henryk grał w piłkę w miejscowym Włókniarzu, a Franciszek reprezentował najstarszy klub w mieście – Starogardzki Klub Sportowy. Kazik szybko zaczął dominować wśród rówieśników, zarówno na podwórku, jak i na lekcjach wychowania fizycznego. Był wszechstronnym sportowcem – trenował skok wzwyż, piłkę ręczną i tenis stołowy.
Naukę rozpoczął w Szkole Podstawowej nr 4 im. Juliusza Słowackiego. Po ukończeniu szkoły podstawowej kontynuował edukację w Zasadniczej Szkole Zawodowej przy Zakładach Obuwniczych „Neptun”, gdzie zdobył zawód elektryka. Po zakończeniu nauki podjął pracę jako modelarz w tym samym zakładzie.
Początki kariery piłkarskiej
W 1958 roku, mając zaledwie 11 lat, rozpoczął treningi w klubie ZKS Włókniarz Starogard Gdański, prowadzonym przez Henryka Piotrowskiego. Jako trampkarz zdobył z drużyną wicemistrzostwo Wybrzeża, a w drużynie juniorów wyróżniał się skutecznością i talentem. Grał także w pierwszym zespole seniorów, reprezentował Starogard i okręg gdański w różnych zawodach, w tym spartakiadach zakładowych.
W lipcu 1965 roku został powołany na centralny obóz juniorów w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, gdzie trenował m.in. pod okiem Antoniego Brzeżańczyka. Choć nie zakwalifikował się do kadry narodowej juniorów, był to ważny etap w jego rozwoju.
Jesienią 1965 roku zadebiutował w reprezentacji Polski juniorów, najpierw w meczu z Czechosłowacją (grał jedynie w pierwszej połowie), a później – 30 października – w wyjazdowym meczu z NRD w Altenburgu.
W 1965 roku zdobył srebro w turnieju o Puchar Michałowicza. W tym czasie trwał spór transferowy między Arką Gdynia a Lechią Gdańsk. Rodzice podpisali umowę z Arką, mimo że Kazimierz nadal formalnie należał do Włókniarza. Zawodnik został ukarany najpierw dwumiesięczną, a potem dziewięciomiesięczną dyskwalifikacją, co uniemożliwiło mu grę w klubie, ale nie w kadrze juniorów.
W grudniu 1965 roku zagrał ostatni mecz w barwach Włókniarza – z reprezentacją Wilna (1:1). W styczniu 1966 wyjechał do Łodzi, do brata Henryka, i rozpoczął treningi w ŁKS. W rezerwach ŁKS-u zadebiutował 2 października 1966, strzelając aż 5 bramek w meczu z Włókniarzem Białystok (7:2). Tydzień później zadebiutował w I lidze, grając w meczu z Górnikiem Zabrze (0:0). Po tym spotkaniu został powołany do wojska i w ramach transferu wojskowego trafił do Legii Warszawa.
Legia Warszawa (1966–1978)
W Legii zadebiutował 20 listopada 1966 w meczu z Ruchem Chorzów. Wiosną 1967 był już podstawowym zawodnikiem. Swój pierwszy gol dla Legii zdobył 13 maja 1967 w wyjazdowym meczu z GKS Katowice.
W drugim sezonie (1967/1968) zdobył z zespołem wicemistrzostwo Polski i strzelił 12 bramek. W kolejnych dwóch sezonach (1968/1969 i 1969/1970) Legia zdobyła mistrzostwo kraju, a w sezonie 1969/1970 dotarła do półfinału Pucharu Mistrzów. W sezonie 1971/1972 Deyna wystąpił we wszystkich meczach ligowych w pełnym wymiarze czasowym.
W latach 1972–1975 Legia zajmowała miejsca poza podium. W sezonie 1975/1976 Deyna otrzymał swoją jedyną w karierze czerwoną kartkę. Ostatni mecz ligowy w barwach Legii rozegrał 5 listopada 1978 przeciwko Widzewowi Łódź. Łącznie rozegrał dla klubu 304 ligowe mecze, zdobywając 94 bramki, co czyni go jednym z najwybitniejszych zawodników w historii klubu. Numer 10, z którym grał, został zastrzeżony.
Kariera zagraniczna: Anglia i USA
Mimo zainteresowania ze strony największych europejskich klubów, Deyna jako oficer LWP nie mógł grać w krajach NATO. Dopiero po MŚ 1978 dostał zgodę na transfer. 22 listopada 1978 podpisał kontrakt z Manchesterem City. W pierwszym sezonie rozegrał 13 meczów, później miał problemy z ustaleniem pozycji w drużynie. Łącznie strzelił 13 bramek, w tym jedną w Pucharze UEFA przeciwko Borussii Mönchengladbach.
W 1981 roku przeniósł się do San Diego Sockers. W lidze NASL rozegrał 105 meczów, zdobywając liczne tytuły, w tym pięć mistrzostw USA (w halowej odmianie piłki nożnej). Był czołowym zawodnikiem w lidze MISL, a jego rekord punktowy (13 punktów w jednym meczu) przeszedł do historii. Ostatni profesjonalny mecz rozegrał 31 maja 1987.
Kariera reprezentacyjna (1968–1978)
W reprezentacji Polski zadebiutował 24 maja 1968 przeciwko Turcji. Wystąpił łącznie w 97 meczach, zdobywając 41 bramek.
Największe sukcesy:
– Złoty medal igrzysk olimpijskich w Monachium (1972) – zdobył łącznie 6 bramek, w tym 2 w finale.
– Trzecie miejsce na MŚ 1974 – strzelał gole przeciwko Haiti, Włochom i Jugosławii.
– Srebrny medal igrzysk olimpijskich w Montrealu (1976) – grał we wszystkich meczach turnieju.
Jego ostatni mecz w kadrze to spotkanie z Brazylią na MŚ 1978 w Argentynie.
Ostatnie lata i śmierć
Po zakończeniu kariery założył klub pokazowy The Legends, którego siedzibą została Tijuana. Organizował obozy piłkarskie w USA i marzył o powrocie do Polski i założeniu szkółki dla dzieci. Zagrał także w filmie „Ucieczka do zwycięstwa” (1981), m.in. u boku Pelé, Michaela Caine’a i Sylvestra Stallone.
Jego menedżer Ted Miodoński okazał się oszustem – ukradł Deynie milion dolarów, co odbiło się także na życiu rodzinnym zawodnika. Ostatni raz zagrał w 1989 roku w barwach Orłów Górskiego podczas meczu oldbojów w Danii przeciwko Włochom.
Kazimierz Deyna zginął tragicznie 1 września 1989 roku w wypadku samochodowym w San Diego. Po latach jego prochy sprowadzono do Polski i pochowano z honorami na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Kariera wojskowa Kazimierza Deyny
Do października 1968 roku Kazimierz Deyna odbywał zasadniczą służbę wojskową w Ludowym Wojsku Polskim. Formalnie pełnił ją w jednej z jednostek wojskowych garnizonu Warszawa, jednak na co dzień funkcjonował jako zawodnik CWKS Legia Warszawa.
Pod koniec służby zasadniczej został awansowany do stopnia starszego kaprala, a tuż po jej zakończeniu został natychmiast przeniesiony do zawodowej służby wojskowej, obejmując pierwszy etat zawodowego żołnierza w LWP ze stopniem plutonowego.
Dzięki zasługom sportowym awansował kolejno do stopnia chorążego, a następnie uzyskał stopnie oficerskie.
Jak wspominał po latach ówczesny sekretarz generalny CWKS Legia Warszawa, płk Kazimierz Konarski, po Mistrzostwach Świata w 1974 roku oraz ukończeniu szkoły średniej w trybie wieczorowym (co było warunkiem postawionym przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego), Deyna otrzymał awans na stopień podporucznika.
Kolejny awans, do stopnia porucznika, nastąpił 12 października 1974 roku, podczas klubowych obchodów 31. rocznicy powstania Ludowego Wojska Polskiego, w uznaniu za zdobycie brązowego medalu na mundialu w RFN.
Członkostwo w Ludowym Wojsku Polskim wiązało się z ograniczeniami – Deyna nie mógł wyjeżdżać do krajów należących do NATO. Zgodę na wyjazd z Polski uzyskał dopiero po swoim drugim występie na Mistrzostwach Świata – w 1978 roku.
Osiągnięcia Kazimierza Deyny
Drużynowe
Krajowe (Legia Warszawa):
1969 – Mistrz Polski
1969 – Finalista Pucharu Polski
1970 – Mistrz Polski
1972 – Finalista Pucharu Polski
1973 – Zdobywca Pucharu Polski
Międzynarodowe:
1970 – Półfinalista Pucharu Europy (Legia Warszawa)
1971 – Ćwierćfinalista Pucharu Europy (Legia Warszawa)
1972 – Mistrz olimpijski (Monachium)
1972 – Król strzelców turnieju olimpijskiego (9 goli)
1974 – 3. miejsce na Mistrzostwach Świata (RFN)
1976 – Wicemistrz olimpijski (Montreal)
1978 – Uczestnik Mistrzostw Świata (Argentyna)
1982 – Mistrz North American Soccer League
1983 – Mistrz Major Indoor Soccer League
1984 – Mistrz North American Soccer League
1985 – Mistrz Major Indoor Soccer League
1986 – Mistrz Major Indoor Soccer League
Indywidualne
Krajowe:
1969
– Piłkarz Roku w Polsce (Katowicki „Sport”)
– 2. miejsce w klasyfikacji „Złote Buty” (Katowicki „Sport”)
– 6. miejsce w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”
1972
– Piłkarz Roku w Polsce (Katowicki „Sport”)
– 3. miejsce w „Złotych Butach”
– 6. miejsce w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”
– Wybrany do najlepszej jedenastki Europy (tygodnik „Piłka Nożna”)
1973
– Piłkarz Roku w Polsce (Katowicki „Sport”)
– 5. miejsce w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”
– Piłkarz Roku wg „Piłki Nożnej”
1974
– Piłkarz Roku w Polsce (tygodnik „Piłka Nożna”)
– 2. miejsce w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”
1976
– 9. miejsce w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”
1977
– 1. miejsce w „Złotych Butach”
– 9. miejsce w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”
1978
– 2. miejsce w „Złotych Butach”
1989
– Piłkarz 70-lecia (plebiscyt PZPN i mediów)
1994
– Piłkarz 75-lecia (plebiscyt PZPN i mediów)
2000
– Piłkarz XX wieku w Polsce (43 508 głosów, 17 724 głosy dla Deyny)
2019
– W jedenastce stulecia PZPN (środkowy pomocnik)
Międzynarodowe:
1972 – 6. miejsce w plebiscycie Złota Piłka
1973 – 6. miejsce w plebiscycie Złota Piłka
1974
– 3. miejsce w plebiscycie Złota Piłka
– „Brązowa Piłka” magazynu „Kicker”
– 3. najlepszy piłkarz MŚ 1974 (obok Beckenbauera i Cruijffa)
1982
– MVP Midfielder w MISL
– Rekord: najszybciej strzelone 3 gole (15:53 min vs Edmonton)
1983
– All Star – Major Indoor Soccer League
– Rekord NASL: 13 punktów w jednym meczu (4 gole, 5 asyst)
1984
– All Star – North American Soccer League
2008
– 48. miejsce w rankingu „Four Four Two” – najlepsi zagraniczni gracze w historii Premier League
2009
– 47. miejsce w rankingu „The Sunday Times” – najwybitniejsi piłkarze Manchesteru City
Odznaczenia i wyróżnienia
1971
– Tytuł Mistrza Sportu (PZPN)
– Złota Odznaka za zasługi
1972
– Złota Odznaka PZPN
– Złoty Krzyż Zasługi
– Złoty Medal „Za Wybitne Osiągnięcia Sportowe” (GKKFiS)
1974
– Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
2012 (pośmiertnie)
– Złoty Medal PKOl
Upamiętnienie Kazimierza Deyny
– Pomnik Kazimierza Deyny autorstwa Tomasza Radziewicza został odsłonięty 6 czerwca 2012 roku przy stadionie Legii Warszawa, przy ul. Łazienkowskiej.
– W latach wcześniejszych odbywał się Piłkarski Memoriał Kazimierza Deyny, organizowany na jego cześć.
– Na bocznej ścianie rodzinnego domu w Starogardzie Gdańskim (ul. Lubichowska 86) znajduje się efektowne graffiti z jego wizerunkiem.
– Imię Kazimierza Deyny noszą:
I. ulica na warszawskich Górcach,
II. ulica w Oleśnicy,
III. rondo w Siedlcach (ul. Sokołowska),
IV. rondo w centrum Starogardu Gdańskiego.
– Deyna jest także patronem Stadionu Miejskiego w Starogardzie Gdańskim, gdzie na sektorze B znajduje się jego rzeźba.
– Przed wejściem do stadionu Legii Warszawa znajduje się tablica pamiątkowa, odsłonięta 22 stycznia 2005 roku.
– W Muzeum Legii Warszawa przy ul. Łazienkowskiej, 23 października 2006 roku otwarto Aleję Kazimierza Deyny – wystawę pamiątek z jego całej kariery.
– W 2010 roku, na nowo powstałym stadionie Legii, trybuna wschodnia (dawna Żyleta) została nazwana imieniem Kazimierza Deyny – decyzją kibiców w specjalnym konkursie.
– W 2001 roku Deyna został uhonorowany własną gwiazdą w Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie, w uznaniu jego wybitnych osiągnięć sportowych.
– W 2012 roku ukazała się reedycja biografii piłkarza autorstwa Stefana Szczepłka oraz powstał film fabularny „Być jak Kazimierz Deyna” w reżyserii Anny Wieczur-Bluszcz.
– Jesienią 2011 roku premierę miał wideoklip „Legenda Deyny”, zrealizowany przez Urząd Miasta Starogard Gdański, z udziałem m.in. mistrza świata w kulturystyce Wojciecha Nadolskiego.
– 13 marca 2016 roku PKP Intercity uruchomiło specjalny pociąg TLK „Deyna” na trasie Łódź Kaliska – Warszawa Wschodnia. Nazwa pociągu została wybrana przez internautów w głosowaniu na Facebooku – zdobyła ponad 9 tysięcy głosów.
– 12 sierpnia 2019 roku Poczta Polska wydała znaczek obiegowy z wizerunkiem Kazimierza Deyny o nominale 5,90 zł.
– 1 września 2020 roku, w 31. rocznicę śmierci piłkarza, z inicjatywy Fundacji im. Kazimierza Deyny odsłonięto mural z jego podobizną na ścianie bloku przy ul. Kazury 46 na warszawskim Ursynowie.
Śmierć i upamiętnienie
Kazimierz Deyna zginął tragicznie w wypadku samochodowym na międzystanowej drodze nr 15 w San Diego, wracając do domu. Został pochowany na cmentarzu El Camino Memorial Park w San Diego.
W maju 2012 roku, dzięki staraniom Fundacji im. Kazimierza Deyny oraz osobistemu zaangażowaniu Janusza Dorosiewicza,
jego prochy zostały sprowadzone do Polski.
6 czerwca 2012 roku odbył się uroczysty pogrzeb – Kazimierz Deyna spoczął w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 31C-tuje-20). Tego samego dnia, przy stadionie Legii Warszawa, odsłonięto jego pomnik, upamiętniający legendę polskiego futbolu.
Pogrzeby Kazimierza Deyny
W Stanach Zjednoczonych
Kazimierz Deyna został pochowany 9 września 1989 roku na wielowyznaniowym cmentarzu El Camino Memorial Park – Madonna Lawn w San Diego
(miejsce spoczynku: 203-D).
W uroczystości pogrzebowej uczestniczyło około 100 osób. Msza święta została odprawiona w klasztorze karmelitów przez księdza Mariana Sikorskiego.
Po nabożeństwie trumna została przewieziona na cmentarz, a nieśli ją piłkarze klubu San Diego Sockers, którego Deyna był zawodnikiem.
W Polsce
W 2012 roku urna z prochami Kazimierza Deyny została sprowadzona do Polski. 6 czerwca 2012 roku w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie odbyła się uroczysta msza święta pogrzebowa.
Po nabożeństwie urna z prochami została złożona na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze C 31 TUJE 20.
Uroczystość miała charakter państwowy.
W ceremonii uczestniczyli m.in.:
– ówczesna minister sportu i turystyki Joanna Mucha,
– prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego Andrzej Kraśnicki, który przekazał wdowie, Marioli Deynie, pośmiertnie przyznany Złoty Medal PKOl,
– muzyk Stanisław Sojka,
– oraz ówczesny selekcjoner reprezentacji Polski Franciszek Smuda.
ProTrainup